Bình Giảng Thơ Lu Hà Do Thu Hà Diễn Ngâm Phần 61

Hồng Nhan Bạc Mệnh (7)

Nghệ sĩ Thu Hà đã ngâm video số 7, cũng là video cuối cùng tập thơ Hồng Nhan Bạc Mệnh. Video này dài nhất và cũng là video nghe mà lâm ly não nuột lòng người. Con gái Việt Nam bây giờ được tự do yêu đương không phải chịu cảnh cha mẹ đặt đâu con ngồi đấy, cảnh làm lẽ mọn, hay cống tiến cho triều đình để làm cung nữ thị tỳ nô dịch nữa. Nhưng nạn tảo hôn, gả bán lấy chồng Đài Loan, Trung Hoa, Nam Hàn hay theo đường dây buôn người làm gái mãi dâm còn là vấn nạn của xã hội. Thôi chuyện nay tôi không bàn nhiều, vì các bạn còn biết nhiều. Tôi bàn về câu chuyện xưa cách chúng ta gần 300 năm về cảnh ngộ của cuộc đời cung nữ mà thi sĩ Ôn Như Hầu Nguyễn Gia Thiều đã viết bằng thể thơ song thất lục bát với tên gọi: Cung Oán Ngâm Khuc.

Cung Đàn Dang Dở

cảm cúc khi nghe Thu Hà ngâm video cuối cùng

Nỗi niềm chưa hết đoạn trường

Đời người cung nữ thê lương hãi hùng

Trần gian thống khổ vô cùng

Long đong xuôi ngược bão bùng bể dâu

Hoa trôi bèo dạt về đâu?

Hồng nhan bạc mệnh mái đầu tuyết sương

Nấm mồ vô chủ ven đường

Đầm đìa ngọn cỏ cố hương xa mù

Lá vàng xào xạc âm u

Heo may ngọn gió hát ru côn trùng

Dế giun quằn quại não nùng

Chập chờn đom đóm mịt mùng bóng đêm

Trăng soi vò võ quanh thềm

Lầu son gác tía êm đềm năm nao

Nam Kha giấc mộng hư hao

Trường xuân ngắn ngủi má đào biệt ly

Mối nhàu bọ xé nhung y

Phấn son dơ dáy u tỳ ngục sâu

Túi da co quắp canh thâu

Hồn ma ngơ ngác chân cầu tử sinh

Đầu thai ai biết phận mình

Lần theo lối cũ điêu linh thảm sầu

Dòm song hiu hắt bóng câu

Cù lao chín chữ cơ cầu mẹ cha

Cuốc kêu khắc khoải chiều tà

Gia gia mỏi miệng sơn hà mây bay

Bồ hòn ngậm đắng nuốt cay

Trời già cay nghiệt đọa đày não thân

*cảm cúc khi nghe Thu Hà ngâm video cuối cùng“ Hồng Nhan Bạc Mệnh

2.11.2019 Lu Hà

“Dấn thân phù thể long đong

Mây trôi bèo dạt xuôi dòng trần ai

Ngây thơ nào biết chông gai

Oán hờn mang xuống tuyền đài thảm thê“

 Thân phù thể là tấm thân èo uột, mong manh không chắc chắn ví như bèo bọt, như đoá hoa phù dung, sáng nở chiều tàn. Tuyền đài là nơi có suối vàng. Chỉ cõi chết. Đoạn trường tân thanh :”Khối tình mang xuống tuyền đài chưa tan”

“Cao lương ngũ vị ê chề

Thà rằng thanh đạm hoắc lê ngọt bùi

Đời hoa lỡ để dập vùi

Biết đâu thảm họa sụt sùi khổ đau“

Cao lương là đồ ăn ngon. Cao là mỡ, lương là gạo hay ngũ cốc quý. Đồ ăn ngon này mà cô cung nữ lại cảm thấy khó nuốt, vì cuộc đời tù túng làm thứ vợ hờ, một công cụ thỏa mãn tình dục dự trữ càng ăn càng cảm thấy tủi nhục rơi nước mắt. Thà rằng sống đời thường dân có chồng có con ăn một miếng hoắc lê cũng ngọt bùi. Hoắc lê là thứ rau dền rau diếp, rau má.

“ Tiết trinh hương nhụy nát nhàu

Mỉa mai dải kết bạc màu phu thê

Chi bằng mộc mạc thôn quê

Đàn con ríu rít tràn trề xuân thu“

Tiết trinh là sự trong trắng của người con gái bị vua xâm phạm rồi ngoảnh mặt làm ngơ. Dải đồng hay dải kết là bởi chữ đồng tâm đồng lòng mà ra. Việt Nam có câu thuận vợ thuận chồng tát biển đông cũng cạn. Nghĩa đen dải đồng, dải kết là một cái thắt lưng có mối thắt chặt ở rốn. Đối với nàng cung nữ này chỉ là sự mỉa mai chua chát. Thà rằng lấy kẻ quê mùa mà chung thủy với đàn con ríu rít sớm tối.

“ Giai không tứ đại tình thù

Nương nhờ cửa Phật ngao du hải hà

Còn hơn lầu phượng gác ngà

Hoàng hôn hiu hắt xế tà tịch dương

Ngẩn ngơ ngắm bóng trên tường

Ngọn đèn leo lắt xuân hương lỡ thì

Nhủ lòng mai trúc đền nghì

Kiếp sau hẹn gặp tương tri quê nhà“

Tứ đại giai không có nghĩa là: Trong thiên nhiên vũ  trụ  có bốn chất chính đều không. Bốn chất ấy là gì? Đất, nước, gió, lưả và gió. Đất từ đâu mà có? Ai sinh ra đất? Rồi đất ấy sẽ đi về đâu? -Cho đến bây giờ thật ra chưa có ai trả lời được câu hỏi nầy cả. Ta chỉ biết khi ta sinh ra thì quả đất này đã có rồi. Mặt trời, mặt trăng và sao mai kia cũng thế. Kể cả tình ái thâm thù cũng chỉ là giả tượng hư ảo, do con người cố chấp tham sân si mà sinh ra. Nàng cung nữ muốn đi tu cho thoát khỏi kiếp cung nữ đọa đầy, nàng nhớ đến mối tình đầu thuở vị thành niên ở quê nhà, nàng thầm nhủ kiếp sau gặp lại người nàng yêu để đền bù duyên nợ trúc mai với chàng.

“Thuở còn hoa bướm đôi ta

Gần kề lối xóm mặn mà chứa chan

Dập dìu oanh yến nồng nàn

Nông phu vạm vỡ bần hàn kể chi

Ngờ đâu mặt sắt đen sì

Quan quân tuyển chọn cung phi xa gần

Thướt tha yểu điệu mỹ nhân

Thần dân háo hức quần hồng phổng phao

Sân rồng ngự uyển xôn xao

Trăm hoa khoe sắc bướm đào phởn phơ

Quân vương mệt mỏi sững sờ

Với tay vài nụ bơ vơ má hồng“

Người cung nữ nuối tiếc khi còn ở nhà goi là tiểu thư, nếu con nhà nghèo gọi là nhà lành cũng có cuộc sống yên ổn. Cảnh trai gai vừa đôi phải lứa yêu nhau, như hoa với bướm. Tình nhân nếu không là giai nhân tài tử hào hoa thì cũng là một nông phu khỏe mạnh. Nhưng vì nghe theo lời cha mẹ hoặc quan thái giám quan tri phủ cho người đến tuyển cung phi, hoặc ép buộc phải bị tiến cung.

Nhưng quân vương chỉ có một mình làm sao để mắt tất cả được mà mình bị bỏ xót.

“ Trà chuyên nước nhất phòng không

Năm qua tháng lại cỏ bồng héo hon

Đỏ hoe con mắt mỏi mòn

Chích chòe nhảy nhót véo von trêu đùa“

Trà chuyên nước nhất, hương dồn khói đôi. Trà pha nước đầu đã thôi uống. Ý thơ nói chén trà pha nước đầu nhưng bỏ đấy như cung nữ vẫn còn trinh nguyên vì vua không ghé thăm. Nên cảnh đời cung nữ cũng mau chán. Vì không tránh khỏi nỗi buồn cô đơn, nên chén thứ hai cũng không uống luôn. Cỏ bồng héo hon ý nói người cung nữ xinh tươi mơn mởn như ngọn cỏ non cũng phải héo hon cằn cỗi đi vì sự ghẻ lạnh của nhà vua.

“ Ai thương cái gái già nua

Ăn no vô vị còn thua mái gà

Cần chi mát mẻ lụa là

Đêm sương rầu rĩ túi da đầm đìa”

Túi da là nói theo cách ví von của con nhà Phật chỉ thân xác người ta. Khi người cung nữ về già thật là khổ sở cô đơn khinh bạc rẻ rúng không bằng con gà con vịt cái.

“Tốn công tỉa tót trau tria

Thâm quầng hốc mắt vằn tia máu bầm

Giọt hồng băng thấm lâm dâm

Giải sầu ca tiếu âm thầm châu sa”

Giọt hồng băng thấm nghĩa là hồng băng giá đỏ là giọt nước mắt đỏ. Theo điển tích cung phi Tiết Linh Vân đời vua Ngụy Văn Đế, nàng có dung mạo tuyệt vời. Ông thái thú quận Thường Sơn tên là Cốc Tập mua hàng nghìn lạng vàng để dâng vua. Khi nàng từ biệt cha mẹ khóc như mưa mới lấy bình ngọc hứng nước mắt, sau nước trong bình hóa ra khối băng đỏ gọi là hồng băng.

“Niềm riêng tưởng nhớ quê nhà

còng lưng chống gậy mẹ cha dối già

Nhỡ khi trời đất chia lìa

Nào ai đắp mộ dựng bia bên rừng”

Nàng cung nữ nhớ cha mẹ già không biết nương tựa vào ai, không người chăm sóc phụng dưỡng. Chết đi biết nhờ cậy ai chôn cất mai táng.

“Mặt rồng sao vẫn rửng rưng

Tưởng trong gang tấc lưng chừng dở dang

Hẩm hiu cay đắng phũ phàng

Nửa đêm gà gáy mơ màng giao hoan”

Mặt rồng chỉ dung nhan nhà vua, mấy bận vua đi xe dê qua nhà qua lầu lưỡng lự giây lát rồi lại bỏ đi vì con dê thèm ăn bó cỏ ngon, lá dâu rảy nước muối từ các cung nữ khác. Nàng mơ màng được vua ân ái chung chăn chung gối lúc nửa đêm gà gáy.

Ước ao chung gối Trần Đoàn

Bõ công khao khát nồng nàn ái ân

Làm cho bủn rủn toàn thân

Lúc nghiêng khi ngửa trống quân liên hồi”

Trần Đoàn là một tinh thông Nho, Y, Lý, Số, kiêm thuật sỹ, tu tiên, luyện phép trường sinh.  Ông hay đi vào rừng hái thuốc và luyện tập, thư giãn dưỡng sinh. Thấy chỗ nào sạch sẽ, an toàn, ông thường ngủ ngay tại đó. Có chỗ ngủ vài ngày, có chỗ vài tháng, có chỗ vài năm.

Chuyện kể rằng một người tiều phu vào rừng đốn củi, thấy có một xác người nằm trên cỏ bụi và lá cây bám vào, mà người không thối nát, lấy làm lạ, bèn lại gần để xem xét kỹ, thì thấy ông bừng tỉnh dậy nói: "Tôi đang ngủ say, bác đến làm động không khí nên tôi tỉnh dậy, thật tiếc quá"! Hỏi ra thì giấc ngủ này của ông đã được gần 10 năm

Vào cuối đời Đường suy vong, giặc giã nổi lên như ong ở khắp nơi, dân tình phải chạy loạn khốn khổ lầm than. Trong đám dân chạy loạn có một người đàn bà gánh một em bé nhỏ, một bên là bọc quần áo đồ dùng. Trông thấy cậu bé thông minh có  tướng đế vương, Trần Đoàn tức khẩu liền đọc câu thơ:

"Chớ tưởng ngày nay không chúa thượng;

Mà đem Thiên tử gánh quang chơi".

Quả nhiên cậu bé ấy sau này làm Vua - Tức Triệu Khuông Dẫn lập ra vương triều Nhà Tống. Người Việt có câu ca dao:

“Cơm phiếu mẫu, gối Trần Đoàn

Gối nghiêng loan phụng, nhẹ nhàng nương long”

“Bàn đèn chiến đứng lại ngồi

Uốn lưng cho khéo con mồi cắn câu

Ngày mai quên cả buổi chầu

Canh ba giờ tý đĩa dầu hư hao”

Các câu thơ này thuần túy miêu tả cách làm tình của đàn bà con gái nhằm quyến rũ thu hút đàn ông. Nhất là nàng cung nữ phải thông thạo kỹ thuật phòng the với ông vua dê xồm.

Cái kỹ thuật phòng the cũng được tôi miêu tả  trong tập thơ Tài Mệnh Tương Đố:

“Bao mánh lới chả cheo mèo mỡ

Lường gạt người đào mỏ kiếm ăn

Tỉnh bơ chẳng chút băn khoăn

Bốn mùa thư thả nhọc nhằn với ai?

Chau vẻ nguyệt rồi phai nét ngọc

Nghề nghiệp hay cố học nghe con

Lòng nàng thểu não héo hon

Xót mình khuê các mỏi mòn tuổi xuân

Treo bảng hiệu giai nhân tài tử

Trướng hồng đào rèm phủ phẩm cao

Xe châu ngoài cửa xôn xao

Xa gần nô nức dồi dào yến anh

Sáng Tống Ngọc Tràng Khanh chiều tiễn

Tấm thân vàng dâng hiến tiếc chi

Ngửa lòng mai trúc xầm xì

Cành chim lá gió thầm thì thâu đêm

Trăng thu sáng êm đềm hầu hạ

Cốt làm sao dư dả tiền trao

Mặc người mưa Sở gió gào

Mây Tần vật vã nhụy đào chứa chan

Yêu phác họa nồng nàn sao xứng

Dạo nguyệt cầm thi hứng tao nhân

Làm cho mê mẩn toàn thân

Nghiền chơi xa nhớ bần thần ngẩn ngơ

Khi chén rượu cuộc cờ vui thú

Giữa nửa đêm trổ nụ xuân cười

Dốc tiền háo hức tham chơi

Ai tri âm đó trọn lời với ai?”

“Bình minh gà gáy lao xao

Giơ tay quờ quạng nghẹn ngào lệ rơi

Vắng tanh kim ốc chơi vơi

Mấy năm chờ đợi rã rời long nương”

Câu thơ này còn liên quan đến điển tích một mỹ nhân sắc nước khuynh thành bị thất sủng:

Vị hoàng Hậu tai tiếng trong lịch sử nước Tàu bởi mối tình đồng tính của mình chính là Trần Kiều Hoàng hậu lúc nhỏ gọi l à A Kiều. Bà là cháu ruột của vua Hán Cảnh Đế, mẹ bà là chị ruột vua tức Quán Đào công chúa. Trần Kiều được mệnh danh là vị Hoàng hậu có thân thế “cao quý” bậc nhất lịch sử Tàu khi bà ngoại là Thái Hậu, mẹ là Công chúa còn cha cũng là Đường Ấp hầu Trần Ngọ. Ấy thế mà Trần Kiều chỉ có thể sống nửa đời trong nhung lụa, từ khi là mẫu nghi thiên hạ lại bị kéo vào vòng xoáy tranh giành sủng ái của quân vương, thành thử kết cục cuối đời thật là thương lương thảm khốc.

Thuở nhỏ, Hán Vũ Đế thường ghé cung mẹ nuôi tức là bà cô ruột của mình công chúa Quán Đào để vui chơi. Một hôm vui miệng, công chúa Quán Đào hỏi vu vơ rằng Lưu Triệt có muốn lấy A Kiều không thì ông bảo là: “có”, lấy  được Trần Kiều thì tuyệt vời hơn cả. Nếu được làm vua sẽ cho xây nhà vàng ở. Điển tích “Kim ốc tàng Kiều” từ đó mà ra.

Mẹ của Trần Kiều tức Quán Đào công chúa cũng dùng uy quyền của mình để tác động giúp con rể dễ bề lên ngôi vương.  Nhưng sau nhiều năm sau, vì bà không thể sinh được con nên tình cảm hai người phai nhạt dần.

Năm đó, Hán Vũ Đế đến phủ Bình Dương công chúa thăm viếng thì vô tình gặp nàng Vệ Tử Phu chỉ là người hầu gái trong phủ công chúa. Ngay lập tức, Hán Vũ Đế đã triệu Vệ Tử Phu vào cung, sắc phong quý phi cho nàng, ngày đêm yêu chiều ân á. Không phụ lòng tin yêu của Hoàng đế, Vệ Tử Phu đã lần lượt hạ sinh cho ông liên tiếp 3 đứa con.

Trần Hoàng Hậu ngày càng bị thất sủng, từ đó bà đâm ra ganh ghét, tìm mọi cách để vu khống, hãm hại Vệ Phi vào chốn thâm cung. Dù năm lần bảy lượt trò gian bị lộ tẩy, nhưng Hán Vũ Đế niệm tình xưa và công lao phò tá giúp ông đoạt ngôi báu nên nhắm mắt bỏ qua. Nhưng Trần Kiều chẳng những không biết điều mà ngày càng quay quắt hơn, có điểm là việc bà dùng thuật vu cổ, yểm bùa Vệ Tử Phu khiến Lưu Triệt nổi trận lôi đình.  Mã bà một nữ phù thủy tên là Sở Phục đã xui  Hoàng hậu và nói rằng bà ta có thể dùng phép khiến Hán Vũ Đế quay lại yêu Trần Hậu như xưa. Chính từ khi dùng thuật này mà mối tình đồng tính của Trần Hoàng hậu mới nảy nở. Chuyện tình lén lút bại lộ và kết cục bi thương. Sở Phục bị xử tử và Hoàng hậu bị đày vào lãnh cung.

“Ngó lòng dẫu bẻ tơ vương

Sen vàng vẫn đó nõn nường còn đây

Nhớ thời chén ngọc vơi đầy

Loan bồng phượng bế vui vầy canh thâu

Mà nay đại bác thần châu

Cách xa mấy bước người đâu xa vời

Nhồi son chát phấn gọi mời

Ngày đêm hy vọng tiếng cười năm nao”

Cuộc đời người đàn bà thật là chênh vênh, tương lai vô định. Dù xinh đẹp kiều diễm mẫu nghi thiên hạ như Hoàng Hậu Trần A Kiều bên Tàu hay người cung nữ  của vua chúa ở Việt Nam đều là hồng nhan bạc mệnh cả. Đúng như tên gọi bài thơ dài như một trường bi ai ca của tôi. Kết thúc bài bình giảng không biết nói gì hơn để cảm tạ tri ân nghệ sĩ Thu Hà đã ngâm tặng tôi.

3.11.2019 Lu Hà